Kızılırmak Nehri, ülkemizde doğup yine ülkemiz sınırlarında Karadeniz’e dökülen en uzun nehirdir (1.355 km). Nehir, Sivas’tan başlayarak birçok ilden geçer ve Samsun il sınırlarında yer alan Kızılırmak Deltası’nı oluşturur.
Delta, 56.000 hektar alan kaplar; bunun 21.700 hektarı sulak alan ekosistemidir. Orman, sazlık, göl, bataklık, mera, kumul, tarım arazileri ve 20'den fazla göl gibi farklı habitatları içerir. Delta, yüksek tarımsal verimliliğe sahiptir. En önemli ürün çeltik olup; mısır, buğday, ayçiçeği, sebzeler ve meyveler de yetiştirilir. Türkiye’nin en büyük manda popülasyonu buradadır.
561 bitki türü tespit edilmiştir; bunlardan bazıları endemik ve tehlike altındadır (Jurinea kilaea, Pancratium maritimum). 29 balık türü, bunlardan bazıları kritik tehlike altında (Acipenser türleri, Aphanius danfordii). 34 memeli türü vardır. 352 kuş türü kaydedilmiştir; Türkiye'deki kuş türlerinin dörtte üçü burada görülür. Oxyura leucocephala, Pelecanus crispus, Aquila heliaca gibi küresel ölçekte nesli tehlikede olan 27 kuş türü burada yaşar.
Ramsar Sözleşmesi kapsamında 1998’den beri korunmaktadır. 9 kriterin 8'ini karşılamaktadır. Batı Palearktik göç yolları üzerinde yer alır, göçmen kuşlar için önemli bir durak ve barınaktır. Ocak–Şubat su kuşu sayımları 150-200 bin bireye ulaşır. Kuş gözlemcileri ve doğa fotoğrafçıları için büyük bir cazibe merkezidir.
Kızılırmak Deltası Sulak Alan ve Kuş Cenneti Doğal Sit Alanı UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesinde yer alan, çok önemli doğal zenginliğe sahip, eşsiz habitatı, flora, fauna özellikleri ve biyolojik çeşitliliği barındıran, ekolojik ve ekonomik değerler içeren bir alan olmakla birlikte aynı zamanda bölgenin en büyük sulak alanı konumunda olup, UNESCO Dünya Mirası ilan edilmesi süreciyle ilgili çalışmalar Bakanlığımız tarafından yoğun bir şekilde devam ettirilmektedir.
Kızılırmak Deltası Doğal Sit Alanı; Samsun Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonunun 14.11.2019 tarihli ve 454 sayılı kararı ile uygun görülen ve Bakanlık Makamı’nın 10.02.2020 tarihli ve 34708 sayılı Olur’u ile onaylanan, 19.02.2020 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Nitelikli Doğal Koruma Alanı ile Sürdürülebilir Koruma ve Kontrollü Kullanım Alanı” ile 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 109.maddesine göre 21.04.2020 tarihli ve 31106 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Kesin Korunacak Hassas Alan” olarak tescil edilmiştir.
Kızılırmak Deltası Sulak Alanı ve Kuş Cenneti'nde koruma ve izleme faaliyetleri 2019 yılından itibaren Bakanlığımız tarafından başlatılmış ve günümüze kadar devam etmiştir. 2024 yılı itibarıyla da İl Müdürlüğümüze yetkilendirme yapılmış olup çalışmalar İl Müdürlüğümüz uhdesinde devam etmektedir. Aynı zamanda 2027 yılı sonuna kadar “Kızılırmak Deltası Sulak Alan ve Kuş Cenneti Doğal Değerleri Koruma ve İzleme Projesi” Cumhurbaşkanlığı Yatırım Programında yer almıştır.
Kızılırmak Deltası Sulak Alan ve Kuş Cenneti Doğal Değerleri Koruma ve İzleme Projesi hizmet alımı işi 2025 yılı çalışmaları kapsamında ihale çalışmaları tamamlanmış olup 14.04.2025 tarihi itibariyle yer teslimi yapılarak Kızılırmak Deltası Sulak Alan ve Kuş Cenneti Doğal Değerleri Koruma ve İzleme Projesi işi başlatılmıştır. Proje kapsamında 1(bir) adet 4 x 4 arazi taşıtı, 6(altı) adet koruma personeli ile 7*24 çalışma esasına göre alan Kızılırmak Deltası içerisinde koruma, izleme faaliyetleri başlatılmış, çalışmalar yoğun şekilde devam etmektedir.
Kuş gözlemcileri ve doğa fotoğrafçıları için büyük bir cazibe merkezidir. Kızılırmak Deltası kültürel ve turizm faaliyetlerine de ev sahipliği yapmaktadır. En son 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı etkinlikleri kapsamında farklı ülkelerden Samsun’a gelen çocuklar Delta içerisinde yer alan güzergahta bulunan kuş gözlem istasyonları, rehabilitasyon merkezleri gibi alanlarda düzenlenen organizasyonlara katılım sağlamışlardır ve manda, yılka atları, develer, leylek, turna kuşu farklı canlıları doğal yaşam alanları içerisinde gözlemleme fırsatı bulmuşlardır.
